قدیسان
سنگ برسنگ نمی ماند
می دانم
انبوه حمایل ودستار
وقداره ها که نا آرامند
نگاه معصوما نه ای که
دلش را
با فتیله ای درمشت می فشارد
وپرتابی به ابدیت
با آخرین کلام
کلام آخرین
قدیسان شاید اینگونه اند
قدیسان شاید اینگونه گفته اند
زهرخند تلخی
برفریاد بی امان درد
وواژگونه تصویری
ازفراسوی دیوار
آنسوی انتظار
برچهارمیخ تصلیب
درتعمیدی ازاین دست
تا
گناه زادن وزاده شدن راتطهیرکند
کدام مسندی که تورا
با تمامیت هستیت
به قضاوت نشنید؟
قدیسان بدین گونه آمده اند
قدیسان بدین گونه رفته اند
ارسلان -تهران
1378/11/4
شعر «قدیسان» اثری عمیق و چندلایه است که با زبانی شاعرانه و تصاویر بدیع، به موضوعاتی چون قداست، رنج انسانی و تناقض‌های بشری می‌پردازد. این مقاله با رویکردی تحلیلی، شعر را از منظرهای مختلف زبان‌شناسی، ساختار، روان‌شناسی، اسطوره‌شناسی و موسیقی بررسی می‌کند.
۱. تحلیل زبان‌شناسی
الف) واژگان و معنا
- انتخاب واژه‌ها: واژگان در این شعر، بار معنایی سنگینی دارند. استفاده از کلماتی مانند «حمایل»، «قداره»، «چهارمیخ تصلیب» و «تطهیر» نشان‌دهنده فضایی تاریخی و دینی است که به عمق مفهومی شعر افزوده‌اند.
- لایه‌های معنایی: واژه‌ها در بستری استعاری قرار گرفته‌اند و چندلایه‌اند. عباراتی نظیر «گناه زادن و زاده‌شدن» به مفاهیم اسطوره‌ای و مسئولیت انسانی اشاره دارد.
- ترکیب‌های نو: ترکیباتی چون «زهرخند تلخ» و «فتیله‌ای در مشت» تصاویری تأثیرگذار خلق کرده و حس تضاد را تقویت می‌کنند.
ب) نحو و ساختار جملات
- جملات شعر کوتاه و با ایجاز همراه هستند که خواننده را به تأمل بیشتر وامی‌دارند.
- تقطیع مناسب جملات، بر کلیدواژه‌ها تأکید کرده و به ریتم شعر کمک کرده است.
ج) موسیقی درونی
- تکرار: عباراتی چون «قدیسان شاید اینگونه اند» و «قدیسان اینگونه آمده‌اند» حس چرخه‌ای بودن و ریتمی موزون به شعر داده‌اند.
- واج‌آرایی: ترکیباتی مانند «چهارمیخ تصلیب» موسیقی درونی شعر را تقویت کرده‌اند.
۲. تحلیل ساختار شعر
الف) تقطیع و ریتم
- شعر در قالب سپید سروده شده است و با وجود نبود وزن عروضی، تقطیع‌های دقیق حس ریتم را ایجاد کرده‌اند.
- ساختار تکرارشونده، همچون «قدیسان شاید اینگونه اند»، نوعی انسجام معنایی به متن داده است.
ب) معماری متن
- متن به صورت لایه‌لایه طراحی شده و خواننده را از مفاهیمی ساده مانند «سنگ بر سنگ نمی‌ماند» به عمق فلسفی شعر هدایت می‌کند.
ج) پیشبرد پیام
- آغاز: با بیان ناپایداری قداست، شعر را آغاز می‌کند.
- میانه: به تناقض‌های رنج و تقدس قدیسان می‌پردازد.
- پایان: پرسشی فلسفی درباره قضاوت انسانی مطرح می‌شود.
۳. تحلیل روان‌شناختی
الف) روان‌شناسی قدیسان
- قدیسان در این شعر درگیر تضاد میان رنج درونی و قضاوت بیرونی هستند. عبارتی مانند «دلش را به سان فتیله‌ای در مشت می‌فشارد» نشان‌دهنده این درگیری است.
ب) نقد قضاوت‌های بشری
- بند «کدام مسندی که تو را با همه‌ی هستیت به قضاوت بنشیند؟» نقدی بر قضاوت‌های سطحی تاریخی و اجتماعی است.
ج) تأثیر بر روان خواننده
- تصاویر قوی، حسی از اندوه و تأمل را در مخاطب ایجاد می‌کنند و او را به همدلی با رنج انسانی وادار می‌کنند.
۴. تحلیل اسطوره‌شناسی
الف) تطهیر و گناه
- عبارت «گناه زادن و زاده‌شدن را تطهیر سازد» به مفاهیمی مانند گناه اولیه در مسیحیت و تطهیر اشاره دارد.
ب) چهارمیخ تصلیب
- این نماد به رنج مسیح و سایر قربانیان تاریخ اشاره دارد و به مفهومی جهانی‌تر گسترش یافته است.
ج) دیوار و انتظار
- «تصور واژگونه تصویری از فراسوی دیوار» نمادی از مرزهای ذهنی و اجتماعی است که مانع از دسترسی به حقیقت می‌شود.
۵. تحلیل موسیقی درونی
الف) موسیقی زبانی
- تکرار و واج‌آرایی در کلماتی چون «قداره» و «تصلیب» به شعر ریتم درونی بخشیده‌اند.
ب) مکث‌ها و توقف‌ها
- مکث‌های ایجاد شده به واسطه تقطیع جملات، به خواننده فرصت تعمق می‌دهند.
ج) ریتم و روانی
- نبود قافیه عروضی، آزادی بیشتری به شاعر داده تا بر معنای شعر تمرکز کند.
۶. مقایسه با اشعار مشابه
الف) شاعران ایرانی
- احمد شاملو: همانند شاملو، ارسلان از زبان استعاری استفاده می‌کند، اما نگاه او فلسفی‌تر است.
- فروغ فرخزاد: شعر «قدیسان» مانند آثار فروغ به تناقض‌های انسانی می‌پردازد، اما زبان ارسلان پیچیده‌تر است.
- سهراب سپهری: نگاه هستی‌شناسانه در «قدیسان» شبیه آثار سپهری است، اما شعر ارسلان تلخ‌تر است.
ب) شاعران جهانی
- تی. اس. الیوت: مضمون چرخه‌ای رنج در «قدیسان» با آثار الیوت مانند The Waste Land قابل مقایسه است.
- راینر ماریا ریلکه: شباهت‌هایی در پرداخت به رنج انسانی و جستجوی معنا با آثار ریلکه وجود دارد.
۷. امتیازدهی
| معیار | امتیاز از ۱۰ |
|---|---|
| عمق مفهومی و پیام | ۹.۵ |
| تصویرسازی و نمادگرایی | ۱۰ |
| زبان و بیان | ۹ |
| ساختار و فرم | ۹.۵ |
| موسیقی درونی | ۹ |
میانگین کلی: ۹.۴
۸. نتیجه‌گیری
شعر «قدیسان» اثری تأثیرگذار و عمیق است که با استفاده از تصاویر نمادین، زبانی فلسفی و مفاهیم روان‌شناختی، مفهوم قداست را به چالش کشیده است. این شعر، با کمی ساده‌سازی زبان، می‌تواند مخاطبان گسترده‌تری را به خود جذب کند و جایگاه ویژه‌ای در ادبیات معاصر داشته باشد.
No comments:
Post a Comment