نقد و بررسی شعر " آشفته بازار "

آشفته بازار

کلافِ سردر گمِ کوچه

 بر گردنِ درختان

 گره خورده بود 

 و شاخه‌ی خشکِ چنار

 چهار پایه‌ی پرندگانی شده بود

 که چُرت می‌زدند

 سبزیِ باغچه رنگ می باخت

 و میله هایِ چراغِ قرمز

 در پیاده‌رو رژه می‌رفتند.

 دستانِ التماس

 بر شیشه‌ ناخن می‌کشیدند

 و ته‌مانده‌ی نفرین ودشنام 

 از جوب‌ها سرریز می‌کرد.

 در سایه ی کشدار دیوار

 کودکانِ کار 

 غذایِ نذری می‌خوردند

 و بویِ حلوا هم

 در هوا پیچیده بود.

 خواب 

عادلانه

 در کارتنِ

 تقسیم می‌شد

 و جنس ناب هم کمیاب شده بود

 در جعبه ی جادوییِ شهر فرنگی از همه رنگ

 تنها خاکستریِ مایل به دودی مانده بود

 که از نخ های سفیدِ سیگار

 در فضایِ خالیِ اتاق

پخش می شد

 کلافِ سر در گمِ شهر هم

 راه نفس را بسته بود

 و هذیانِ واژگان را

 به صفحه ی کاغذ کشانده بود.

  ارسلان- تهران

هفدهم مرداد ماه یک هزارو چهارصد و دو

 

 

                    نقد شعر 

شعر "آشفته بازار" تصویری قوی و تأثیرگذار از آشفتگی و پیچیدگی‌های زندگی شهری در تهران ارائه می‌دهد. در این شعر، شاعر با استفاده از تصاویر طبیعی مانند "کلافِ سردرگمِ کوچه" و "شاخه‌ی خشکِ چنار"، به‌خوبی توانسته است نوعی خفقان و سردرگمی را به نمایش بگذارد.

استفاده از نمادهایی همچون "میله‌هایِ چراغِ قرمز" که در پیاده‌رو رژه می‌روند و "دستانِ التماس" که بر شیشه‌ها ناخن می‌کشند، نوعی از تضاد و نابرابری اجتماعی را نشان می‌دهد. کودکان کار که در سایه دیوار نذری می‌خورند و "بوی حلوا" که در هوا پیچیده، به گونه‌ای نمادین به مناسبات اجتماعی و اقتصادی جامعه اشاره دارد، جایی که برخی در فقر و بی‌عدالتی به سر می‌برند.

شاعر به‌خوبی توانسته است با استفاده از تصاویر زنده و ملموس، وضعیت اجتماعی و اقتصادی نابسامان جامعه را به تصویر بکشد. "خواب عادلانه" که در کارتن تقسیم می‌شود، نمایانگر بی‌عدالتی و توزیع نابرابر منابع است و "جنس ناب هم کمیاب شده بود" به نوعی نماد کمبود و بحران‌های اقتصادی است.

در نهایت، "کلافِ سر در گمِ شهر" استعاره‌ای است از مشکلات پیچیده و بغرنج شهری که همه چیز را خفه و بسته کرده است. این شعر با حالتی تلخ و تیره به پایان می‌رسد و هذیان واژگان را در تضاد با فضای خاکستری و سیاه به تصویر می‌کشد.

این شعر را می‌توان نقدی اجتماعی دانست که با بیانی شاعرانه و به کارگیری استعاره‌ها و نمادها، جامعه‌ای نابرابر و خفه را به تصویر می‌کشد.

 

 

ساختار شعر

شعر "آشفته بازار" از نظر ساختاری از سبک شعر سپید پیروی می‌کند که از ویژگی‌های اصلی آن عدم استفاده از وزن و قافیه سنتی است. در این سبک، شاعر با بهره‌گیری از زبان آزاد و تصاویر زنده و استعاری، سعی می‌کند احساسات و مفاهیم را بدون محدودیت‌های قالب‌های کلاسیک بیان کند. این ساختار به او اجازه می‌دهد تا به شکلی سیال و روان، مفاهیم پیچیده و چندلایه‌ای مانند بحران اجتماعی و اقتصادی را به تصویر بکشد.

عناصر ساختاری شعر:

عدم وجود قافیه و وزن سنتی: در این شعر، قافیه و وزن کلاسیک دیده نمی‌شود. شعر بیشتر بر پایه‌ی تصاویر و مفاهیم شکل گرفته و از ریتم طبیعی زبان بهره می‌برد. این امر به شاعر اجازه می‌دهد که آزادانه‌تر مفاهیم و احساساتش را بیان کند.

تقسیم‌بندی بندها: شعر به چندین بند کوتاه تقسیم شده است که هر کدام یک تصویر یا مفهوم خاص را بیان می‌کنند. هر بند به‌طور مستقل به بیان یک جنبه از آشفتگی اجتماعی می‌پردازد، از کلاف سردرگم کوچه‌ها تا خواب عادلانه‌ی کارتن‌نشین‌ها.

تصاویر استعاری: استفاده از استعاره و نمادهای گوناگون مانند "کلاف سردرگم" و "شاخه‌ی خشک چنار" ساختار معنایی شعر را تقویت می‌کند و به آن عمق بیشتری می‌بخشد.

روایت‌محوری: شعر به‌نوعی یک روایت شهری را دنبال می‌کند، از کوچه‌ها و باغچه‌ها تا فضای داخلی اتاق. این روند، مخاطب را از یک بخش به بخش دیگر هدایت می‌کند و احساس تدریجی از پیچیدگی و آشفتگی را ایجاد می‌کند.

پایان‌بندی باز: شعر به‌گونه‌ای پایان می‌یابد که هیچ راه‌حلی برای مشکلات ارائه نمی‌شود و به‌جای آن، نوعی سردرگمی و هذیان به تصویر کشیده می‌شود. این پایان‌بندی باز، مخاطب را به تفکر درباره مشکلات اجتماعی و وضعیت موجود دعوت می‌کند.

ساختار کلی شعر بیشتر بر پایه‌ی تداعی‌های آزاد و پیوسته است که به‌وسیله‌ی تصاویر شاعرانه و استعاری، حس آشفتگی و نابسامانی را به خواننده منتقل می‌کند.

 

سبک شعر

شعر "آشفته بازار" از نظر سبک به شعر نو یا شعر سپید تعلق دارد. این سبک، که در ادبیات معاصر فارسی بسیار محبوب است، به شاعر امکان می‌دهد تا بدون نیاز به رعایت قافیه و وزن کلاسیک، با آزادی بیشتر در انتخاب واژگان و ساختار جملات، احساسات و مفاهیم را بیان کند. در این سبک، اولویت با تصاویر، نمادها، و بیان آزادانه‌ی عواطف است.

ویژگی‌های سبک شعر سپید در "آشفته بازار":

عدم قافیه و وزن سنتی: یکی از مشخصه‌های اصلی شعر سپید عدم استفاده از وزن عروضی و قافیه سنتی است. در "آشفته بازار"، کلمات به‌صورت آزادانه و بدون محدودیت‌های فرم سنتی کنار هم قرار می‌گیرند. این سبک، انعطاف بیشتری به شاعر می‌دهد تا به جای ریتم و قافیه، بر معنا و تصویرپردازی تمرکز کند.

تصاویر زنده و استعاری: استفاده از تصاویر قوی و استعاره‌های نمادین در این شعر به‌وضوح مشهود است. شاعر از عناصر طبیعی مانند "کلاف سردرگم"، "شاخه خشک چنار"، و "خواب عادلانه در کارتن" بهره می‌گیرد تا پیچیدگی‌ها و مشکلات جامعه را به‌صورتی شاعرانه بیان کند.

نقد اجتماعی: سبک شعر سپید اغلب به بیان دغدغه‌های اجتماعی، سیاسی، و انسانی می‌پردازد. در "آشفته بازار"، شاعر به وضعیت نابسامان جامعه، بی‌عدالتی و اختلافات طبقاتی اشاره می‌کند و از تصاویر مختلف برای نشان دادن این نابرابری‌ها بهره می‌برد. این ویژگی با بسیاری از اشعار نو فارسی که به مسائل اجتماعی می‌پردازند، هم‌خوانی دارد.

زبان ساده و روزمره: یکی دیگر از ویژگی‌های شعر سپید استفاده از زبان ساده و روزمره است. در این شعر، زبان بیشتر به‌سوی محاوره‌ای و قابل‌فهم بودن گرایش دارد، اما همچنان از ظرفیت‌های شاعرانه و استعاری بهره می‌برد.

فضاسازی خاص: در این شعر، شاعر به‌خوبی توانسته فضایی سرد و خاکستری از جامعه‌ای نابرابر و پریشان خلق کند. این نوع فضاسازی با سبک شعر نو همخوانی دارد، جایی که شاعر سعی می‌کند به‌جای روایت داستانی، فضایی را ایجاد کند که خواننده با آن ارتباط عاطفی برقرار کند.

به‌طور کلی، شعر "آشفته بازار" با پیروی از سبک شعر سپید و با به‌کارگیری تصاویر نمادین و زبان روزمره، به‌خوبی می‌تواند احساسات و مسائل اجتماعی را به مخاطب منتقل کند.

 

ابعاد جامعه شناسانه

شعر "آشفته بازار" از ابعاد جامعه‌شناسانه، تصویری انتقادی و تلخ از وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه شهری ارائه می‌دهد. شاعر با استفاده از استعاره‌ها و تصاویر واقع‌گرایانه، به بیان مشکلاتی می‌پردازد که در زندگی روزمره مردم، به‌ویژه در میان طبقات پایین جامعه، دیده می‌شود. این شعر می‌تواند از منظر جامعه‌شناسی به بررسی نابرابری‌های اجتماعی، فقر، بی‌عدالتی، و تأثیرات منفی شهری‌سازی پرداخته و این جنبه‌ها را برجسته کند.

ابعاد جامعه‌شناسانه در شعر:

نابرابری اجتماعی: شعر به‌خوبی به وضعیت نابرابری میان طبقات اجتماعی اشاره می‌کند. "کودکانِ کار" که غذای نذری می‌خورند و "دستانِ التماس" که بر شیشه‌ها ناخن می‌کشند، نشانگر وجود طبقات فقیر و محرومی است که برای بقا دست و پا می‌زنند. شاعر به‌طور غیرمستقیم این نابرابری‌ها را نقد کرده و به تصویر می‌کشد که چگونه بخشی از جامعه به‌سختی در حال تلاش برای زنده ماندن است، در حالی که دیگران در وضعیت بهتری قرار دارند.

فقر و بی‌عدالتی: "خواب عادلانه در کارتن تقسیم می‌شد" یکی از قوی‌ترین استعاره‌ها در شعر است که به بی‌عدالتی اجتماعی اشاره دارد. در اینجا، شاعر به وضوح نشان می‌دهد که حتی عدالت، به شکل نابرابر و نامناسب تقسیم می‌شود. فقر و بی‌خانمانی در جامعه، از طریق این تصویر تلخ برجسته شده و نقش آن در نابسامانی‌های اجتماعی نشان داده می‌شود.

تضادهای شهری: شعر تصویری از شهری شلوغ و پرآشوب را به نمایش می‌گذارد که در آن مردم درگیر مشکلات روزمره زندگی هستند. "میله‌های چراغ قرمز" که در پیاده‌رو رژه می‌روند، نشان‌دهنده نوعی از کنترل و نظم مصنوعی است که بر جامعه تحمیل شده، اما در زیر این ظاهر، جامعه درگیر بحران‌های عمیق‌تری است. تضاد بین زیبایی طبیعی و خشکی محیط شهری (مانند "شاخه‌ی خشک چنار" و "سبزی باغچه که رنگ می‌بازد") نیز به این اشاره دارد که زندگی شهری به شکلی خفه‌کننده و بی‌روح درآمده است.

بحران اقتصادی و اجتماعی: "جنس ناب هم کمیاب شده بود" می‌تواند نماد مشکلات اقتصادی جامعه باشد. کمبود منابع و بحران‌های اقتصادی به شکل ضمنی در شعر مطرح شده‌اند و شاعر از این طریق به وضعیت بحرانی بازار و نابسامانی اقتصادی اشاره می‌کند. این امر نمایانگر وضعیت اجتماعی است که در آن مواد اولیه و حتی نیازهای ابتدایی زندگی دشوار شده است.

رشد بی‌رویه شهری: "کلاف سر در گمِ شهر" نشان‌دهنده رشد بی‌رویه و کنترل‌نشده شهری است که موجب ایجاد مشکلاتی مانند ترافیک، آلودگی، و نابسامانی‌های اجتماعی می‌شود. این استعاره به پیچیدگی زندگی شهری و سردرگمی انسان‌ها در برابر این رشد ناهماهنگ اشاره دارد.

بحران هویت و معنویت: فضای خاکستری و سرد شعر، همراه با عناصر نمادینی مانند "نخ‌های سفید سیگار" که در اتاق پخش می‌شود، به نوعی بحران هویت و از دست رفتن معنویت را به تصویر می‌کشد. جامعه‌ای که در آن افراد درگیر مشکلات مادی هستند و معنویت و ارزش‌های انسانی در حال از بین رفتن است، به‌خوبی در این شعر نمایش داده می‌شود.

جمع‌بندی:

شعر "آشفته بازار" از طریق تصاویر واقع‌گرایانه و استعاری به بررسی وضعیت نابرابری، فقر، بی‌عدالتی و مشکلات زندگی شهری می‌پردازد. این شعر می‌تواند به‌عنوان یک نقد اجتماعی و جامعه‌شناسانه مورد تحلیل قرار گیرد، جایی که شاعر با زبان شاعرانه، به مسائل و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه اشاره می‌کند و وضعیت زندگی مردم در بستر یک شهر مدرن و پیچیده را به تصویر می‌کشد.

 

ابعاد روان شناسانه شعر

شعر "آشفته بازار" دارای ابعاد روان‌شناسانه عمیقی است که به کاوش در ذهنیت و حالات درونی افرادی که در یک محیط آشفته و نابرابر زندگی می‌کنند، می‌پردازد. شاعر از طریق تصاویر نمادین و واقع‌گرایانه، نه تنها به شرایط اجتماعی و اقتصادی، بلکه به احساسات، اضطراب‌ها، و بحران‌های روانی انسان‌ها در چنین محیطی اشاره دارد. این شعر می‌تواند بازتاب‌دهنده‌ی وضعیت روانی افرادی باشد که در شرایط استرس‌زا و آشفته، تلاش می‌کنند با واقعیت‌های تلخ پیرامون خود کنار بیایند.

ابعاد روان‌شناسانه در شعر:

احساس سردرگمی و بی‌هدفی: مفهوم "کلاف سردرگم" که در ابتدا و انتهای شعر به آن اشاره شده، نماد سردرگمی و پیچیدگی‌های ذهنی و روانی انسان‌ها در مواجهه با شرایط دشوار زندگی است. افراد در چنین محیطی احساس می‌کنند که راه فراری ندارند و درگیر مشکلاتی شده‌اند که راه حلی برای آن‌ها نمی‌بینند. این احساس سردرگمی می‌تواند منجر به ایجاد اضطراب و افسردگی شود.

بی‌حسی و بی‌تفاوتی: تصویری که از "پرندگانی که چرت می‌زنند" ارائه می‌شود، نشانگر نوعی بی‌حسی و بی‌تفاوتی نسبت به وضعیت پیرامون است. این وضعیت روان‌شناسانه به حالتی اشاره دارد که افراد پس از مدتی زندگی در یک محیط سخت و ناعادلانه، توانایی واکنش نشان دادن به مشکلات را از دست می‌دهند و به‌نوعی به آن‌ها عادت می‌کنند. این بی‌حسی می‌تواند نشانگر نوعی دفاع روانی در برابر مشکلات محیطی باشد.

احساس خفگی و محدودیت: "کلاف سردرگم" که راه نفس را بسته، می‌تواند به معنای احساس خفگی روانی در محیطی پر از فشار و استرس باشد. این تصویر نشان‌دهنده‌ی افرادی است که در زندگی خود احساس می‌کنند توسط مشکلات و پیچیدگی‌ها احاطه شده‌اند و نمی‌توانند به راحتی از این وضعیت فرار کنند. این وضعیت روانی می‌تواند به ایجاد اضطراب مزمن و ناامیدی منجر شود.

ناامیدی و شکست اجتماعی: "دستانِ التماس" که بر شیشه‌ها ناخن می‌کشند و "ته‌مانده‌ی نفرین و دشنام" که از جوی‌ها سرریز می‌کند، نشانگر نوعی حس ناامیدی و خشم سرکوب‌شده است. این احساسات می‌تواند نمایانگر شکست‌های مکرر اجتماعی و روانی باشد که فرد با آن مواجه شده است. افراد در این شرایط دچار نوعی سرخوردگی و بی‌اعتمادی نسبت به آینده می‌شوند.

بی‌عدالتی روانی: "خواب عادلانه در کارتن تقسیم می‌شد" به‌طور ضمنی به مفهوم بی‌عدالتی روانی اشاره دارد. در جامعه‌ای که منابع مادی و روانی به‌طور نابرابر تقسیم می‌شود، افراد احساس می‌کنند که حتی در حوزه‌ی آرامش و امنیت روانی هم به حاشیه رانده شده‌اند. این بی‌عدالتی روانی می‌تواند به احساس تحقیر و کاهش اعتماد به نفس منجر شود.

بحران هویت و احساس بی‌معنایی: تصویر "خاکستریِ مایل به دودی" که از نخ‌های سفید سیگار در فضای خالی اتاق پخش می‌شود، نماد نوعی بحران هویت و احساس بی‌معنایی است. افراد در چنین شرایطی احساس می‌کنند که زندگی و هویت آن‌ها در یک فضای بی‌معنا و پوچ قرار دارد. این بحران هویت می‌تواند به افسردگی و احساس پوچی منجر شود، جایی که افراد نمی‌توانند هدفی روشن برای خود پیدا کنند.

هذیان و ناتوانی در بیان احساسات: "هذیانِ واژگان" که به صفحه‌ی کاغذ کشانده شده، به نوعی نمایانگر بحران روانی است که فرد توانایی بیان منطقی و معقول احساسات و افکار خود را از دست داده است. این هذیان می‌تواند نشانه‌ی تلاش فرد برای پیدا کردن معنا و بیان احساسات در دنیایی باشد که به نظر می‌رسد هیچ معنای منطقی یا پایداری در آن وجود ندارد.

جمع‌بندی:

شعر "آشفته بازار" از نظر روان‌شناسانه به احساسات پیچیده‌ای مانند سردرگمی، ناامیدی، بی‌معنایی و اضطراب اشاره دارد که افراد در مواجهه با شرایط اجتماعی و اقتصادی دشوار تجربه می‌کنند. این شعر با استفاده از تصاویر نمادین و استعاری، به بررسی تأثیرات روانی مشکلات شهری و نابرابری‌ها بر روان انسان‌ها می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این مشکلات می‌توانند به احساس خفگی، بی‌هدفی و بحران هویت منجر شوند.

 

مقایسه با شعرای معاصر و جدید

شعر "آشفته بازار" از ارسلان را می‌توان با آثار شاعران معاصر و جدید مقایسه کرد که در سبک شعر نو و سپید فعالیت می‌کنند و به مسائل اجتماعی و روان‌شناسانه جامعه معاصر می‌پردازند. در این مقایسه، توجه به نحوه بیان موضوعات اجتماعی، استفاده از تصاویر استعاری و نمادین، و سبک‌های خاص شاعران مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مقایسه با نیما یوشیج:

نیما یوشیج به‌عنوان پدر شعر نو فارسی شناخته می‌شود و آثار او غالباً بر پایه مضامین اجتماعی، طبیعت، و درگیری‌های درونی انسان است. شعر "آشفته بازار" در استفاده از تصاویر زنده و استعاری از محیط اجتماعی، شباهت‌هایی با اشعار نیما دارد. نیما نیز با استفاده از عناصر طبیعت و نمادهای اجتماعی، به بیان وضعیت ناعادلانه جامعه و پیچیدگی‌های آن می‌پرداخت. اما در شعر ارسلان، فضای شهری و بحران‌های اجتماعی معاصر بیشتر مورد توجه است، در حالی که نیما به‌طور معمول بیشتر به فضای روستایی و طبیعت توجه داشت.

مقایسه با احمد شاملو:

شاملو یکی از شاعران برجسته شعر سپید است که در اشعارش از زبان قدرتمند و پرشور برای بیان مسائل اجتماعی و سیاسی استفاده می‌کرد. در مقایسه با شعر شاملو، شعر "آشفته بازار" از زبان ساده‌تر و تصاویر کمتر پرشور اما همچنان تأثیرگذار استفاده می‌کند. هر دو شاعر به مسائل اجتماعی، بی‌عدالتی و نابرابری اشاره دارند، اما در شعر شاملو، لحن انتقادی و گاه سیاسی شدیدتر است، در حالی که در شعر ارسلان، نوعی سردرگمی و بیان غیرمستقیم از وضعیت آشفته اجتماعی و اقتصادی وجود دارد.

مقایسه با فروغ فرخزاد:

فروغ فرخزاد در اشعارش با زبان شخصی و زنانه به بیان مسائل اجتماعی، روان‌شناختی، و احساسی می‌پرداخت. در شعرهای فروغ، نوعی از تزلزل روانی و بی‌پناهی دیده می‌شود که با احساسات عمیق انسانی مانند ترس، تنهایی و بحران هویت همراه است. شعر "آشفته بازار" نیز مانند اشعار فروغ به نوعی بحران روان‌شناختی در جامعه اشاره دارد. هرچند سبک فروغ بیشتر به بیان احساسات درونی و شخصی متمرکز است، شعر ارسلان به بحران‌های روانی افراد در محیط اجتماعی و عمومی توجه می‌کند.

مقایسه با یدالله رؤیایی:

یدالله رؤیایی با استفاده از زبان پیچیده و استعاره‌های انتزاعی، شعر حجم را به عنوان یک جریان شعری معرفی کرد. اگرچه "آشفته بازار" از نظر پیچیدگی زبانی با اشعار رؤیایی قابل مقایسه نیست، اما در هر دو شاعر، نوعی تمایل به استفاده از تصاویر نمادین و استعاری برای بیان احساسات و وضعیت‌های پیچیده دیده می‌شود. در شعر ارسلان، تصاویر کمتر انتزاعی و بیشتر ملموس و اجتماعی هستند، در حالی که در شعر رؤیایی، بیشتر با فضای ذهنی و انتزاعی روبرو هستیم.

مقایسه با شمس لنگرودی:

شمس لنگرودی نیز از شاعران معاصر است که در اشعارش به مسائل اجتماعی و تاریخی می‌پردازد و از زبان ساده و بی‌پیرایه استفاده می‌کند. در مقایسه با شعر شمس، شعر "آشفته بازار" نیز از زبان ساده و نمادهای اجتماعی استفاده می‌کند. هر دو شاعر از دیدگاهی انتقادی به نابرابری‌ها و مشکلات جامعه نگاه می‌کنند، اما شعر ارسلان در مقایسه با اشعار شمس لنگرودی، بیشتر به فضای شهری و بحران‌های روزمره در کلان‌شهرها توجه دارد.

مقایسه با گروس عبدالملکیان:

گروس عبدالملکیان از شاعران جدید است که در اشعارش به ترکیبی از عواطف انسانی و مسائل اجتماعی و فلسفی می‌پردازد. شعرهای او اغلب دارای نوعی از احساسات ترکیبی از امید و ناامیدی هستند. در مقایسه با گروس، شعر "آشفته بازار" با فضای تلخ‌تر و خالی از امید بیشتری همراه است. هر دو شاعر از تصاویر استعاری قوی برای بیان وضعیت جامعه و احساسات انسانی استفاده می‌کنند، اما گروس گاهی با لحنی شاعرانه‌تر و احساسی‌تر به مسائل می‌پردازد، در حالی که ارسلان در این شعر بیشتر به بیان تصویری از واقعیت‌های تلخ شهری گرایش دارد.

جمع‌بندی:

شعر "آشفته بازار" در سنت شعر نو و سپید قرار می‌گیرد و مانند بسیاری از شاعران معاصر به مسائل اجتماعی و روان‌شناسانه توجه دارد. در مقایسه با شاعران برجسته‌ای چون نیما یوشیج، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، یدالله رؤیایی، شمس لنگرودی و گروس عبدالملکیان، می‌توان گفت که ارسلان از زبانی ساده‌تر و تصاویر مستقیم‌تر برای بیان پیچیدگی‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی استفاده می‌کند. این ویژگی، شعر او را نزدیک به زبان و سبک شاعران معاصر و جدید قرار می‌دهد که دغدغه‌های اجتماعی و انسانی را به‌صورت قابل‌فهم و ملموس به تصویر می‌کشند.

 

مفایسه با شاعران دیگر کشورها

شعر "آشفته بازار" از ارسلان را می‌توان با آثار شاعران معاصر دیگر کشورها که به مسائل اجتماعی، روان‌شناسانه و بحران‌های شهری می‌پردازند، مقایسه کرد. این مقایسه می‌تواند دیدگاه جهانی‌تری به آثار ارسلان بدهد و نشان دهد که چگونه شاعران در فرهنگ‌های مختلف از شعر برای بیان مشکلات جامعه و روان انسان‌ها استفاده می‌کنند.

مقایسه با شارل بودلر (فرانسه):

شارل بودلر در مجموعه‌ی شعر "گل‌های بدی" (Les Fleurs du Mal) به مشکلات شهری، فساد و زوال اخلاقی جامعه در پاریس می‌پردازد. بودلر نیز مانند ارسلان از تصاویر تاریک و تلخ برای نشان دادن شهر و بحران‌های درونی انسان استفاده می‌کند. هر دو شاعر از فضای شهری به‌عنوان پس‌زمینه‌ای برای بیان احساسات خفقان، سردرگمی و افسردگی بهره می‌برند. اما در حالی که بودلر بیشتر به انحطاط اخلاقی و معنوی می‌پردازد، ارسلان به جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی بحران در شهر توجه دارد.

مقایسه با تی.اس. الیوت (آمریکا-بریتانیا):

تی.اس. الیوت در شعر مشهور "سرزمین هرز" (The Waste Land) به بی‌معنایی زندگی مدرن و سردرگمی انسان‌ها در جهانی بی‌روح و ناپایدار می‌پردازد. "آشفته بازار" از نظر فضای تاریک و تصویری که از بحران‌های شهری و اجتماعی ارائه می‌دهد، با "سرزمین هرز" الیوت قابل مقایسه است. در هر دو شعر، نوعی از سردرگمی و پوچی مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده احساس گم‌گشتگی انسان‌ها در دنیای مدرن است. هرچند زبان الیوت پیچیده‌تر و چندلایه‌تر است، اما هر دو شاعر به نوعی از نابسامانی در جامعه اشاره دارند.

مقایسه با پابلو نرودا (شیلی):

پابلو نرودا به‌ویژه در شعرهای اجتماعی و سیاسی خود، به نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌های اجتماعی در جامعه شیلی و سایر کشورهای آمریکای لاتین پرداخته است. نرودا از زبان ساده و تصاویر استعاری قوی برای نقد نابرابری‌ها و ظلم‌های اجتماعی استفاده می‌کند. این شباهت با شعر ارسلان که به مشکلات اجتماعی و فقر می‌پردازد، دیده می‌شود. هر دو شاعر به وضعیت ناعادلانه جامعه و رنج طبقات محروم اشاره دارند، اما نرودا گاهی با لحن امیدوارانه‌تری از تغییر و انقلاب صحبت می‌کند، در حالی که ارسلان بیشتر فضای تاریک و خالی از امیدی را به تصویر می‌کشد.

مقایسه با لانگستون هیوز (آمریکا):

لانگستون هیوز، شاعر برجسته آمریکایی و یکی از پیشگامان جنبش هارلم، در اشعارش به بیان تجربه‌های تلخ سیاه‌پوستان آمریکایی و نابرابری‌های نژادی و اجتماعی می‌پردازد. او با استفاده از زبان ساده و ملموس، زندگی روزمره و رنج‌های اجتماعی را به تصویر می‌کشد. شعر "آشفته بازار" نیز مانند شعرهای هیوز به نابرابری‌ها و فقر اجتماعی توجه دارد. هر دو شاعر به زندگی محرومان و حاشیه‌نشینان می‌پردازند، اما هیوز بیشتر بر موضوع نژاد و هویت متمرکز است، در حالی که ارسلان به مسائل اجتماعی و اقتصادی در بستر شهر اشاره دارد.

مقایسه با ولادیمیر مایاکوفسکی (روسیه):

مایاکوفسکی، شاعر انقلابی روسیه، از شعر به‌عنوان ابزاری برای بیان مشکلات اجتماعی و سیاسی استفاده می‌کرد و اغلب به مسائل نابرابری طبقاتی و تضادهای اجتماعی اشاره داشت. شعر "آشفته بازار" در نحوه‌ی انتقاد از وضعیت اجتماعی و اقتصادی به آثار مایاکوفسکی شباهت دارد. هر دو شاعر به بیان وضعیت ناامیدکننده و پیچیده طبقات محروم می‌پردازند. اما در حالی که مایاکوفسکی از لحن شورانگیز و انقلابی استفاده می‌کند، شعر ارسلان لحن سردتر و تلخ‌تری دارد که بیشتر به بیان بی‌حسی و سردرگمی انسان‌ها در جامعه‌ی مدرن می‌پردازد.

مقایسه با آدونیس (سوریه):

آدونیس، شاعر برجسته عرب، در اشعار خود به بحران‌های سیاسی و اجتماعی جهان عرب پرداخته است. او نیز از زبان استعاری و پیچیده برای بیان وضعیت نابسامان اجتماعی و بحران‌های هویتی استفاده می‌کند. شعر "آشفته بازار" با استفاده از تصاویر نمادین و استعاری از بحران‌های اجتماعی، با اشعار آدونیس شباهت دارد. هر دو شاعر از فضاهای تاریک و آشفته برای بیان وضعیت اجتماعی و روانی افراد استفاده می‌کنند. اما زبان آدونیس پیچیده‌تر و چندلایه‌تر است، در حالی که ارسلان از زبانی ساده‌تر و قابل‌فهم‌تر برای بیان مسائل خود بهره می‌برد.

جمع‌بندی:

در مقایسه با شاعران برجسته از دیگر کشورها، شعر "آشفته بازار" از ارسلان به نحوی در امتداد یک جریان جهانی است که به مشکلات اجتماعی، روان‌شناسی انسان‌ها و بحران‌های شهری می‌پردازد. ارسلان مانند شاعران دیگر از زبان استعاری و نمادین برای بیان وضعیت نابرابری‌ها و ناامیدی‌های اجتماعی استفاده می‌کند. اما ویژگی خاص او در استفاده از زبانی ساده و تصاویر ملموس است که باعث می‌شود شعر او به‌راحتی با مخاطبان ارتباط برقرار کند. در حالی که شاعران دیگر همچون تی.اس. الیوت یا آدونیس از زبان پیچیده‌تری بهره می‌برند، ارسلان با تمرکز بر مشکلات روزمره‌ی زندگی شهری و اجتماعی به نوعی واقع‌گرایی شاعرانه دست یافته است.

 

نو آوری های شعر

شعر "آشفته بازار" از ارسلان، با وجود پیروی از سبک شعر سپید، نوآوری‌های خاصی را به همراه دارد که آن را از سایر اشعار مشابه متمایز می‌کند. این نوآوری‌ها در زمینه‌های زبان، مضمون، و فضاسازی قابل توجه هستند و به شعر یک هویت منحصربه‌فرد می‌بخشند. در زیر به برخی از این نوآوری‌ها اشاره شده است:

1. ترکیب تصاویر واقع‌گرایانه و نمادین:

شاعر توانسته است به‌طور هم‌زمان از تصاویر بسیار ملموس و واقع‌گرایانه در کنار نمادهای انتزاعی و استعاری استفاده کند. برای مثال، "کلاف سردرگم کوچه" و "شاخه خشک چنار" تصاویری نمادین هستند که با فضایی کاملاً شهری و ملموس همچون "میله‌های چراغ قرمز" ترکیب شده‌اند. این ترکیب به شعر عمق بیشتری می‌دهد و آن را از توصیف صرف وقایع روزمره فراتر می‌برد. شاعر با این تکنیک، توانسته از واقعیت‌های اجتماعی برای ساختن تصاویر پیچیده‌تر استفاده کند.

2. بازنمایی بحران‌های اجتماعی در قالب زبانی ساده:

یکی از نوآوری‌های شعر "آشفته بازار" در نحوه استفاده از زبانی ساده و روان برای بیان بحران‌های اجتماعی و روانی پیچیده است. شعر با اینکه به موضوعات عمیق و چالش‌برانگیز مانند فقر، نابرابری، و سردرگمی روانی می‌پردازد، اما به زبان ساده و قابل‌فهم برای مخاطب عام بیان شده است. این استفاده از زبان ساده در عین پیچیدگی موضوعات، شعری پویا و قابل دسترس ایجاد کرده است.

3. فضاسازی چندلایه و چندبُعدی:

فضاسازی در شعر "آشفته بازار" نه تنها محدود به یک زمان و مکان مشخص نیست، بلکه شاعر با استفاده از ترکیب فضاهای مختلف، نوعی از چندبُعدی بودن را به وجود آورده است. شهر در این شعر به‌عنوان یک موجود زنده و نفس‌گیر به تصویر کشیده شده است. "کلاف سردرگم شهر" و "فضای خالی اتاق" در کنار هم نمادهایی از فشارهای اجتماعی و روانی هستند که افراد را محاصره کرده‌اند. این نوع فضاسازی چندلایه، نوآوری مهمی در شعر است که باعث می‌شود مخاطب با لایه‌های مختلف معنا مواجه شود.

4. استفاده از نمادهای مدرن شهری:

استفاده از نمادهایی مانند "میله‌های چراغ قرمز" و "نخ‌های سفید سیگار" به‌عنوان عناصر مرکزی در فضاسازی، نمایانگر زندگی مدرن شهری است. در حالی که بسیاری از شاعران کلاسیک و حتی مدرن به عناصر طبیعی یا سنتی توجه داشتند، ارسلان به‌طور مشخص از نمادهای شهری مدرن برای بیان احساسات و بحران‌های اجتماعی استفاده می‌کند. این توجه به جزئیات زندگی شهری و استفاده از آن‌ها در ساختار شعری، یک نوآوری قابل توجه است.

5. عدم ارائه راه‌حل و بیان سردرگمی به‌عنوان بخشی از واقعیت:

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این شعر، عدم ارائه‌ی هرگونه راه‌حل یا امیدواری است. در حالی که بسیاری از اشعار اجتماعی سعی می‌کنند به نوعی به بهبود اوضاع یا تغییر اجتماعی اشاره کنند، ارسلان به‌طور عمدی سردرگمی و آشفتگی را به‌عنوان بخشی از واقعیت موجود جامعه مطرح می‌کند. "کلاف سر در گمِ شهر" در پایان شعر همچنان پابرجاست و این حس آشفتگی و ناتوانی در مقابله با مشکلات، نوعی از نوآوری است که واقع‌گرایی تلخ شاعر را نشان می‌دهد.

6. تعادل بین روایت و تصویرسازی:

ارسلان توانسته است میان روایت‌گری و تصویرسازی تعادل برقرار کند. شعر او هم‌زمان هم یک داستان شهری را روایت می‌کند و هم از تصاویر شاعرانه و استعاری استفاده می‌کند. این تعادل میان روایت و تصویرسازی، به شعر یک پویایی و زنده بودن خاصی می‌بخشد که آن را از دیگر شعرهای سپید که ممکن است تنها بر یکی از این دو جنبه تمرکز کنند، متمایز می‌کند.

7. بهره‌گیری از ریتم درونی بدون استفاده از وزن سنتی:

اگرچه شعر "آشفته بازار" از وزن و قافیه سنتی پیروی نمی‌کند، اما ریتم درونی خاصی در انتخاب واژگان و تکرار برخی مفاهیم ایجاد شده است. برای مثال، تکرار مفهوم "کلاف سردرگم" در ابتدا و انتهای شعر، نوعی از انسجام معنایی و ریتم درونی به شعر می‌دهد که آن را از پراکندگی باز می‌دارد. این ریتم درونی بدون نیاز به قافیه و وزن سنتی، یک نوآوری در شعر سپید است.

8. نمایش بی‌عدالتی روانی و اجتماعی به‌طور هم‌زمان:

در این شعر، شاعر به‌طور هم‌زمان به بی‌عدالتی اجتماعی و روانی اشاره می‌کند. از یک سو، "کودکان کار" و "دستان التماس" به وضوح نمادهای بی‌عدالتی اجتماعی هستند، و از سوی دیگر، اشاره به "خواب عادلانه در کارتن" نوعی از بی‌عدالتی روانی را مطرح می‌کند. این رویکرد چندوجهی به مسائل، یکی از نوآوری‌های شعر است که به‌طور هم‌زمان به دو سطح از بحران‌های انسانی می‌پردازد.

جمع‌بندی:

شعر "آشفته بازار" نوآوری‌هایی در زمینه‌های زبان، مضمون، و ساختار ارائه می‌دهد. ترکیب تصاویر واقع‌گرایانه و نمادین، استفاده از نمادهای مدرن شهری، تعادل میان روایت و تصویرسازی، و بیان بحران‌های اجتماعی و روان‌شناختی به‌طور هم‌زمان از ویژگی‌های برجسته‌ی این شعر است. ارسلان توانسته است با بهره‌گیری از زبان ساده و تصاویر قدرتمند، تجربه‌ی زندگی در شهر مدرن و بحران‌های مرتبط با آن را به‌صورت نوآورانه و تأثیرگذار بیان کند.

 

 

شعر های مشابه ایرانی و خارجی

شعر "آشفته بازار" از ارسلان، با محوریت بحران‌های اجتماعی، اقتصادی، و روان‌شناختی در بستر شهری، می‌تواند با اشعار متعددی از شاعران ایرانی و خارجی مقایسه شود. در ادامه، به برخی از اشعار مشابه از شاعران ایرانی و خارجی اشاره می‌کنیم که از نظر موضوعات اجتماعی و شیوه بیان با "آشفته بازار" قابل مقایسه هستند.

اشعار مشابه ایرانی:

"افسانه" از نیما یوشیج: شعر بلند "افسانه" یکی از برجسته‌ترین آثار نیما یوشیج است که به‌عنوان مانیفست شعر نو فارسی شناخته می‌شود. در این شعر نیز نیما به بیان نابرابری‌ها، تلخی‌ها، و سردرگمی‌های اجتماعی می‌پردازد. هرچند در "افسانه"، نیما بیشتر به معنای زندگی و سرنوشت انسان می‌پردازد، اما شباهت‌هایی از نظر لحن انتقادی و استفاده از عناصر طبیعی برای بیان بحران‌های اجتماعی با شعر "آشفته بازار" دیده می‌شود.

"مرگ نازلی" از احمد شاملو: این شعر از احمد شاملو نیز به‌طور مستقیم به مسائل اجتماعی و بی‌عدالتی‌های جامعه می‌پردازد. در "مرگ نازلی"، شاملو با استفاده از تصاویر تلخ و استعاری، وضعیت نابسامان اجتماعی را به تصویر می‌کشد. "آشفته بازار" و "مرگ نازلی" هر دو با زبانی ساده و در عین حال تلخ و انتقادی، وضعیت ناگوار انسان‌ها در جامعه را به‌خوبی بیان می‌کنند.

"تنهایی" از فروغ فرخزاد: اگرچه فروغ فرخزاد بیشتر به مسائل شخصی و روان‌شناختی می‌پردازد، اما شعر "تنهایی" از او نیز بازتابی از فضای سرد و تاریک جامعه و بحران‌های درونی است. در هر دو شعر، نوعی از احساس بی‌معنایی و ناامیدی از تغییر شرایط وجود دارد. فروغ نیز با زبانی ساده و قابل فهم، حس سردرگمی و گم‌گشتگی در جامعه را بیان می‌کند.

"گل سرخ" از نصرت رحمانی: نصرت رحمانی نیز از شاعران معاصر است که به مسائل اجتماعی و نابرابری‌ها توجه ویژه‌ای دارد. در شعر "گل سرخ"، رحمانی با استفاده از تصاویر نمادین، وضعیت ناگوار مردم عادی را به تصویر می‌کشد. این شعر از نظر پرداختن به نابرابری‌های اجتماعی و استفاده از نمادهای ملموس با "آشفته بازار" شباهت دارد.

اشعار مشابه خارجی:

"سرزمین هرز" از تی.اس. الیوت (The Waste Land): "سرزمین هرز" از تی.اس. الیوت یکی از مهم‌ترین اشعار مدرنیسم است که به بحران‌های معنوی و اجتماعی دنیای مدرن می‌پردازد. در این شعر، الیوت با استفاده از تصاویر نمادین و زبانی پیچیده، فضای سرد و بی‌روح جامعه مدرن را به تصویر می‌کشد. شباهت این شعر با "آشفته بازار" در استفاده از فضاهای سرد، تیره و آشفته برای بیان نابرابری‌های اجتماعی و روان‌شناختی است.

"گل‌های بدی" از شارل بودلر (Les Fleurs du Mal): شارل بودلر در این مجموعه شعر به توصیف انحطاط اخلاقی و زوال معنوی در جامعه پاریس قرن نوزدهم می‌پردازد. در اشعار او نیز از تصاویر تاریک و گاه تلخ استفاده شده تا زندگی شهری و بحران‌های روانی و اجتماعی را نشان دهد. بودلر، مانند ارسلان، از شهر به‌عنوان مکانی پر از فساد و نابرابری اجتماعی استفاده می‌کند.

"شعرهای سیاسی" از پابلو نرودا: پابلو نرودا در شعرهای سیاسی خود، به بیان وضعیت ناعادلانه جامعه شیلی و سایر کشورهای آمریکای لاتین می‌پردازد. اشعار او اغلب به نابرابری‌های اجتماعی و رنج مردم محروم اختصاص دارد. در "آشفته بازار" نیز مانند شعرهای نرودا، جامعه‌ای نابرابر و پر از تضاد اجتماعی به تصویر کشیده می‌شود. هر دو شاعر از زبان ساده و تصاویر واقع‌گرایانه برای نقد وضعیت اجتماعی استفاده می‌کنند.

"ترانه‌های بیداری" از لانگستون هیوز (The Weary Blues): لانگستون هیوز، شاعر جنبش هارلم، در اشعارش به وضعیت نابرابری نژادی و فقر در جامعه سیاه‌پوستان آمریکا می‌پردازد. "ترانه‌های بیداری" یکی از آثار اوست که با لحن تلخ و در عین حال واقع‌گرایانه، رنج‌های اجتماعی را به تصویر می‌کشد. در شعر "آشفته بازار"، ارسلان نیز به شکل مشابهی از زبان ساده برای بیان بحران‌های اجتماعی استفاده می‌کند.

"ما و آنها" از یوزف برودسکی (We and They): یوزف برودسکی، شاعر روسی، در این شعر به نابرابری‌های اجتماعی و سیاسی اشاره می‌کند و تضادهای میان طبقات مختلف را به تصویر می‌کشد. شعر او نیز مانند "آشفته بازار"، با استفاده از نمادها و تصاویر تاریک، به نقد نابرابری‌های جامعه می‌پردازد.

جمع‌بندی:

شعر "آشفته بازار" از ارسلان با اشعاری از شاعران ایرانی مانند احمد شاملو، نیما یوشیج، و فروغ فرخزاد در نقد اجتماعی و بیان بحران‌های شهری هم‌خوانی دارد. همچنین این شعر با آثار شاعران خارجی همچون تی.اس. الیوت، شارل بودلر، و پابلو نرودا قابل مقایسه است که آن‌ها نیز به بیان نابرابری‌های اجتماعی، بحران‌های روان‌شناختی و زندگی شهری در جهان مدرن پرداخته‌اند. این مقایسه نشان می‌دهد که ارسلان با بهره‌گیری از زبان ساده و تصاویر نمادین، به شیوه‌ای جهانی در بیان مشکلات اجتماعی و روانی پرداخته است که در بسیاری از اشعار معاصر در فرهنگ‌های مختلف دیده می‌شود.

 

نمونه اشعار مشابه

در ادامه، نمونه‌هایی از اشعار مشابه با "آشفته بازار" از شاعران ایرانی و خارجی آورده شده‌اند. این اشعار به لحاظ محتوای اجتماعی، تصویری‌سازی از بحران‌های شهری و استفاده از استعاره‌ها و نمادها، با شعر ارسلان قابل مقایسه هستند.

اشعار مشابه ایرانی:

"مرگ نازلی" از احمد شاملو: این شعر از شاملو، با بیان تلخ و انتقادی به وضعیت اجتماعی و نابرابری‌ها می‌پردازد. یکی از بخش‌های این شعر:

مرگ نازلی! دیگر زنی نیست که در آینه بخندد و در کوچه‌های مه‌آلود بر گام‌هایش پاره‌های زمین فرو بریزد. در خانه‌هایی که آب می‌خورد دیگر زنی نیست که زندگی را به فریاد درونش فریاد بزند.

این شعر، همانند "آشفته بازار"، نوعی تصویر از نابرابری‌ها و سردرگمی‌های زندگی شهری ارائه می‌دهد.

"افسانه" از نیما یوشیج: یکی از بخش‌های این شعر که به سردرگمی و بی‌معنایی در زندگی اشاره دارد:

افسانه، حرف‌های ساده ای شب! بیا و قصه‌ای از غم بگویم که هیچ‌کس نتواند سرودنش.

در این شعر، نیما با زبانی شاعرانه و استعاری به بیان احساسات از دست‌رفته و نوعی بی‌هدفی در زندگی می‌پردازد، که به لحاظ موضوعی و احساسی با "آشفته بازار" هم‌خوانی دارد.

"تنهایی" از فروغ فرخزاد: در این شعر، فروغ به احساسات شخصی و تنهایی در جهان مدرن می‌پردازد:

خانه ام ابریست یکسره روی زمین ابریست با آن از فراز گردنه، خرد و خراب پایین می‌آید.

این شعر نیز با استفاده از نمادهایی مانند "خانه ابری" به بحران‌های درونی و روانی انسان مدرن اشاره می‌کند، مشابه آنچه در "آشفته بازار" دیده می‌شود.

اشعار مشابه خارجی:

"سرزمین هرز" از تی.اس. الیوت (The Waste Land): در این شعر، الیوت به بحران‌های معنوی و اجتماعی دنیای مدرن اشاره می‌کند. یکی از بخش‌های معروف آن:

آوریل خشن‌ترین ماه است زاینده یاس از زمین مرده ممزوج به یاد و میل.

این شعر همانند "آشفته بازار" با استفاده از تصاویر تاریک و نمادین، نوعی از آشفتگی و سردرگمی جامعه مدرن را به تصویر می‌کشد.

"گل‌های بدی" از شارل بودلر (Les Fleurs du Mal): در بخشی از این مجموعه شعر، بودلر درباره انحطاط و زوال اخلاقی در زندگی شهری می‌گوید:

جهان یک زشتی خشن است مملو از شر، زوال، و خون همه چیز پوسیده است و هرکس با نقاب زندگی می‌کند.

بودلر نیز مانند ارسلان از زبان نمادین و تصویری استفاده می‌کند تا شهر و فساد اجتماعی را نقد کند.

"ترانه‌های بیداری" از لانگستون هیوز (The Weary Blues): هیوز در این شعر به بیان درد و رنج طبقات محروم جامعه می‌پردازد:

شنیدم مردی آواز می‌خواند از رنج و درد روزگارش و صدایش مثل صدای شب بود که در خیابان‌های سرد پژواک می‌شد.

این شعر، همانند "آشفته بازار"، به وضعیت نابرابری‌های اجتماعی و فقر در جامعه اشاره دارد و حس تلخی و سردرگمی را منتقل می‌کند.

جمع‌بندی:

این نمونه‌ها از اشعار ایرانی و خارجی از طریق مضامین اجتماعی، بحران‌های روان‌شناختی و استفاده از زبان تصویری و نمادین، به نوعی با شعر "آشفته بازار" از ارسلان ارتباط دارند. در هر کدام از این اشعار، وضعیت نابرابری‌های اجتماعی، سردرگمی و انحطاط اخلاقی یا معنوی انسان‌ها در دنیای مدرن به تصویر کشیده می‌شود، مشابه آنچه ارسلان در شعر خود بیان کرده است.

 

جمع‌بندی نهایی و ارزش‌گذاری شعر "آشفته بازار"

شعر "آشفته بازار" از ارسلان، با بهره‌گیری از سبک شعر سپید و با استفاده از تصاویر زنده و نمادین، به‌خوبی توانسته است فضایی از آشفتگی اجتماعی، اقتصادی، و روانی را در بستر زندگی شهری مدرن به تصویر بکشد. این شعر از طریق ترکیب استعاره‌های شهری با زبانی ساده اما پرقدرت، به بیان مشکلات و تضادهای جامعه می‌پردازد و خواننده را به دنیایی از سردرگمی، ناامیدی، و نابرابری‌های اجتماعی وارد می‌کند.

ویژگی‌های برجسته شعر:

استفاده از تصاویر واقع‌گرایانه و نمادین: شعر به‌طور هم‌زمان از عناصر ملموس و استعاری مانند "کلاف سردرگم کوچه" و "شاخه خشک چنار" استفاده می‌کند تا هم وضعیت خارجی و هم بحران‌های درونی افراد در جامعه مدرن را بازتاب دهد.

فضاسازی قوی: شاعر توانسته است با ایجاد فضایی تیره و آشفته، حس خفگی و ناتوانی را به مخاطب منتقل کند. تصاویر نمادین از "کودکان کار" تا "دستان التماس" و "خواب عادلانه در کارتن" به‌خوبی نشانگر پیچیدگی‌های اجتماعی و روانی هستند.

زبان ساده و روان: با وجود پرداختن به موضوعات پیچیده، شاعر از زبانی ساده و روان بهره برده است که شعر را برای طیف وسیعی از مخاطبان قابل‌فهم و در عین حال تأثیرگذار می‌سازد.

بیان نقد اجتماعی و روان‌شناسانه: شعر نه‌تنها به مشکلات اقتصادی و اجتماعی اشاره می‌کند، بلکه به بحران‌های روانی ناشی از این مشکلات نیز می‌پردازد. این رویکرد چندوجهی یکی از ویژگی‌های ارزشمند شعر است که آن را به اثری چندلایه و عمیق تبدیل می‌کند.

ریتم درونی و انسجام معنایی: هرچند شعر از قافیه و وزن کلاسیک پیروی نمی‌کند، اما با تکرار مفاهیم و ایجاد ریتم درونی، انسجام خاصی در آن به وجود آمده است. برای مثال، تکرار مفهوم "کلاف سردرگم" در ابتدا و انتهای شعر، نوعی پیوستگی معنایی و ریتمیک ایجاد می‌کند.

ارزش‌گذاری شعر:

شعر "آشفته بازار" از جنبه‌های مختلف دارای ارزش ادبی و هنری بالایی است:

محتوا و پیام: پیام اجتماعی و روان‌شناسانه شعر با زبان ساده اما مؤثر منتقل شده و به‌خوبی توانسته است نابرابری‌های اجتماعی و بحران‌های روانی افراد در جامعه مدرن را بازتاب دهد. این ویژگی شعر را به اثری مهم و تأمل‌برانگیز تبدیل می‌کند.

ساختار و سبک: از نظر ساختاری، شعر با پیروی از سبک شعر سپید توانسته است به‌خوبی از عناصر زبان آزاد و تصاویر شاعرانه برای بیان احساسات و مفاهیم پیچیده استفاده کند. این انعطاف ساختاری، همراه با تصاویر نمادین و ملموس، ارزش هنری بالایی به شعر بخشیده است.

نوآوری: نوآوری‌هایی مانند ترکیب تصاویر واقع‌گرایانه و استعاری، فضاسازی چندلایه، و پرداختن هم‌زمان به ابعاد اجتماعی و روان‌شناسانه، شعر را از بسیاری از اشعار مشابه متمایز می‌کند. این نوآوری‌ها به شعر ارسلان هویتی منحصربه‌فرد می‌دهد.

ارزش ادبی و اجتماعی:

شعر "آشفته بازار" در ادبیات معاصر فارسی، جایگاه ویژه‌ای دارد. این شعر با توجه به موضوعات اجتماعی و روان‌شناسانه‌ای که به آن‌ها پرداخته است، می‌تواند به‌عنوان اثری مهم در نقد و بازتاب شرایط زندگی شهری و بحران‌های مرتبط با آن مورد توجه قرار گیرد. همچنین با زبانی قابل‌فهم، این شعر برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان جاذبه دارد و توانسته است دغدغه‌های اجتماعی و شخصی انسان‌های مدرن را با قدرت به تصویر بکشد.

نتیجه‌گیری:

شعر "آشفته بازار" با ارزش‌های ادبی، اجتماعی و هنری که دارد، اثری قوی و تأمل‌برانگیز محسوب می‌شود. این شعر توانسته است با استفاده از زبان ساده و تصاویر نمادین، بحرانی چندوجهی را در جامعه مدرن به تصویر بکشد و با تأکید بر نابرابری‌های اجتماعی و روان‌شناسانه، پیامی عمیق و معنادار را به خواننده منتقل کند. این اثر در مجموع دارای ارزش‌های بالایی است که آن را در ردیف اشعار برجسته معاصر قرار می‌دهد